Krasiński Izydor Zenon Tomasz h. Ślepowron (1774–1840), generał piechoty, minister wojny w r. 1830. Ur. 13 I w Wiksinie w pow. ciechanowskim, był synem Wojciecha, właściciela Gruduska w pow. ciechanowskim, i Wiktorii Wyszkowskiej. Karierę wojskową rozpoczął wstępując do pułku konnej gwardii królewskiej, skąd przeniesiony do artylerii, został wkrótce oficerem i brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej w r. 1792. W powstaniu kościuszkowskim kosztem własnym oraz Jana i Józefa Ossolińskich uformował batalion (24 IV 1794 r.) złożony z czterech kompanii po 150 ludzi i otrzymał wówczas awans na pułkownika. Dn. 23 V 1794 r. awansował na generała majora wojsk koronnych i komendanta XVIII regimentu pieszego. Wówczas to w raporcie z Siedlec donosił, że batalion przez niego wystawiony nie ma jeszcze broni. Przydzielony do korpusu gen. K. Sierakowskiego, bił się pod Krupczycami i Brześciem Litewskim (18 IX 1794), gdzie wprowadził w błąd płka K. Koeniga oświadczeniem, iż obejmuje dowództwo na lewym skrzydle, co spowodowało wstrzymanie wysłania szwadronu na osłonięcie cofającej się artylerii i utratę dział. Ranny, dostał się do niewoli, lecz wymieniony został wkrótce za gen. rosyjskiego. Po upadku powstania nabył dobra Płochocinie w pow. błońskim, w których osiadł.

Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego K. wrócił do wojska, mianowany 27 III 1807 r. dowódcą brygady dywizji gen. J. Zajączka. W r. 1809 jako dowódca brygady 2 Legii II dywizji był komendantem Serocka, od kwietnia t. r. dla wzmocnienia sił dodano K-emu 1 batalion 6 p. piechoty i 1 szwadron 5 p. kawalerii. K. otrzymał wówczas rozkaz śledzenia ruchów nieprzyjaciela oraz prowadzenia wywiadu na przedpolach rejonu koncentracji wojsk polskich. Z końcem maja gen. Zajączek wydał rozkaz, aby K. skierował swój oddział do Modlina, gdzie miała nastąpić koncentracja wszystkich sił prawobrzeżnych departamentów. Dopiero 5 VI K. przybył z wojskiem do Warszawy. Po reorganizacji armii został mianowany dowódcą II brygady składającej się z 3 i 8 p. piechoty, a w lipcu brygada K-ego weszła w skład I dywizji. Gdy w marcu 1810 r. nastąpił podział Księstwa Warszawskiego na 4 okręgi wojskowe, komendantem departamentu warszawskiego mianowany został K. W r. 1811 został dowódcą I brygady złożonej z 3 i 6 pułku. Wyróżnił się zwłaszcza w kampanii 1812 r. Początkowo dowodził brygadą piechoty XVII dywizji gen. J. H. Dąbrowskiego. Odznaczył się w bitwie o Smoleńsk, po czym objął na czas nieobecności rannego Zajączka dowództwo XVI dywizji. Pod Szewardino K. pod ogniem baterii rosyjskich rozwinął śmiałą działalność rozstawiając swych żołnierzy w kolumnach i wyrzucając przed front łańcuchy tyralierskie. Pod Borodino rozdrobnił dywizję na małe oddziały i wprowadził do boju 2/3 całej swej siły. Pomimo odniesionych ran dowodził w grudniu 1812 r. resztkami piechoty i artylerii wracającymi do Warszawy. Po nowej reorganizacji armii polskiej w r. 1813 K. objął po Dąbrowskim miejsce dowódcy XVII dywizji w 8 korpusie J. Poniatowskiego. W bitwie pod Lipskiem stoczył zaciętą walkę o Markkleeberg (16 X 1813), w ostatnim dniu bitwy (18 X) walczył pod Probstheidą z korpusami: austriackim, a następnie z rosyjskim, dążącymi do odcięcia ks. Józefa od A. J. Lauristona. W czasie odwrotu dostał się do niewoli. W listopadzie 1813 r. jeńcy polscy podzieleni na dwie kolumny, jedna pod wodzą K-ego, druga gen. M. J. Kamieńskiego, przez kraj pruski udali się do Warszawy. K. odznaczony został Złotym Krzyżem Virtuti Militari i Legią Honorową.

W r. 1815 wstąpił K. do wojska Król. Kongres, i mianowany został dowódcą II dywizji piechoty. W r. 1817 odważnie oparł się w. księciu Konstantemu, ujmując się za znieważonym oficerem, choć wg opinii współczesnych K. nie był «śmiałego umysłu» (Niemcewicz). Dn. 2 IX 1826 r. mianowany jednym z 5 generałów broni w piechocie, otrzymał dowództwo nad całą piechotą oraz Ordery Św. Stanisława i Św. Anny I kl. W r. 1828 pozbawiony dowództwa zachował pensję, mundur i godność generała à la suite. Opracował wówczas projekt emerytury dla wojskowych, który w. książę Konstanty odrzucił, a K. popadł w niełaskę. Przy koronacji cara Mikołaja K. jako najstarszy generał niósł chorągiew Królestwa Polskiego. W czasie powstania listopadowego pracował w Komisji Wojny, wszedł w skład Rady Wojennej, a 21 XII 1830r. za sprawą J. Chłopickiego został mianowany ministrem wojny pomimo ogólnego sprzeciwu, gdyż dowodzono, że nie posiada odpowiednich zdolności. A. J. Czartoryski odmówił podpisu na jego nominacji. Ponieważ uskarżano się na nieudolność K-ego, Rząd Narodowy 8 III 1831 r. zwolnił go. Po upadku powstania zesłany do Wołogdy, po powrocie stamtąd resztę życia spędził w Warszawie lub w Wyczółkach pod Warszawą. Od r. 1798 był żonaty z Barbarą Krasicką, córką Antoniego, chorążego nadwornego lit. Zmarł bezdzietnie w r. 1840 w Warszawie, pochowany w kościele Kapucynów.

Portret w Muz. Wojska Pol. w W.; – Enc. Wojsk.; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Uruski; Żychliński, XII 175–6; Lewak – Więckowska, Zbiory B. Rap., Katalog; – Askenazy S., Książę Józef Poniatowski, W. 1905; tenże, Łukasiński, W. 1929 I–II; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Konstanty w. ks., Generalicja armii polskiej, „Przegl. Tyg.” 1882 nr 18, 19; Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Lw.–W.–Kr. 1923 III; tenże, Wewnętrzne dzieje, VI; Kowecki J., Pospolite ruszenie w insurekcji 1794 r., W. 1963; Kraushar, Tow. Warsz. Przyj. Nauk., III 20; Księga pamiątkowa w 50-rocznicę powstania r. 1831, Lw. 1884; Kukiel M., Dzieje wojska polskiego w dobie napoleońskiej 1795–1815, W. [b. r.] II 95, 101, 186, 201, 215; tenże, Wojna 1812 roku, Kr. 1937 II; Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego, Lw. 1880; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. [b. r.]; tenże, Gen. Jasiński; Pawłowski B., Historia wojny polsko-austriackiej 1809 roku, W. 1935; Skałkowski A. M., O cześć imienia polskiego, W.–Lw. 1908; Tokarz W., Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1930; Zahorski A., Uzbrojenie i przemysł zbrojeniowy w powstaniu kościuszkowskim, W. 1957; Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, W. 1966 II; Zych G., Armia Księstwa Warszawskiego, W. 1961; tenże, Jan Henryk Dąbrowski 1755–1818, W. 1964; – Akty powstania Kościuszki, I–III; Arch. Wybickiego, II; Barzykowski, Historia powstania, II–IV; Gawroński F. S., Pamiętniki r. 1830/31, Kr. 1916; Korespondencja księcia Józefa Poniatowskiego z Francją, P. 1929 II–IV; Niemcewicz J. U., Pamiętniki 1809–1820, P. 1871 II; Poczet skazańców na Sybir z powstania r. 1830/31 sporządzony w Wiatce 1832 r., Kr. 1867: Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. [b. r.] I–III; Putelski J., Wspomnienia wojskowe 1823–1831, Wil. 1921; Zenowicz, Kampania oddziału Wojsk Polskich pod gen. Sierakowskim w roku 1794 odbyta, w: Pamiętniki wojenne 1792–1812, Drezno 1871 s. 58; Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831 r., Wyd. S. Pawłowski, W. 1931–3 I–III; – AGAD: Komisja Rządowa Wojny i Władze Centralne 1830/31; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Teki Staszewskiego t. 52 s. 18.

Irena Homola